Quizvragen wetenschap

Het had hier over Adolf Eichmann en Hannah Arendt kunnen gaan. “Befehl ist Befehl”, de banaliteit van het kwaad, dat soort dingen. Maar we zoeken de man achter de uitspraak “Wanneer men in het Amerika van vandaag een naziconcentratiekamp zou zetten, dan zou men geen enkele moeite hebben om het te bemannen.” We hebben het, voor alle duidelijkheid, over begin de jaren ’60. Toen leidde deze man immers een beroemd geworden, maar zeer controversieel experiment. Hierbij moesten proefpersonen als ‘leraar’ steeds sterkere elektroschokken toedienen aan een ‘leerling’ in een andere kamer, bij een fout antwoord op een geheugentest. De conclusie was dat de gehoorzaamheid van de proefpersonen aan de onderzoeksleider ertoe leidde dat tot 65 % bereid was door te gaan tot de dood van de ‘leerling’ er kennelijk op volgde (niet echt natuurlijk, want daar zat een acteur). Welke Amerikaanse sociaal psycholoog was verantwoordelijk voor dit vaak bekritiseerde experiment?

In 2018 verloren we ook het mogelijk grootste tot dan toe nog levende genie, als we even Etienne Vermeersch en Maarten Boudry buiten beschouwing laten. De halve computer Stephen Hawking dus. Die had zeker wél kunnen helpen met die kast. Maar of er op zijn sterfdag veel taart zal zijn gegeten, weten we dan weer niet. Maar dat is wel wat wiskundigen dan doorgaans doen. Op welke bijzondere dag overleed Hawking dus? Wellicht niet geheel toevallig, want aangezien het universum in balans moet zijn, was het ook de geboortedag van Albert Einstein. U mag antwoorden met de datum (dus eerst een cijfer en dan de maand). (ook pornoster Sasha Grey werd op die datum geboren, maar dat is wellicht iets minder relevant)

We blijven nog een tijdje in het water met twee nazi-gerelateerde vragen, niet de laatste van deze avond trouwens. Jammer dat we er niet tijdig aan gedacht hebben ons te laten sponsoren door Canvas. Kampen om tungtvannet is anders wel een serie die perfect op Canvas past. Ze handelt over de pogingen van Noorse en Britse teams om te verhinderen dat de Duitsers een atoombom zouden ontwikkelen tijdens WO II. Hiervoor hadden ze nood aan een betere neutronenmoderator dan water, dat te veel verrijkt uranium nodig had. De operatie die er uiteindelijk zou voor zorgen dat de Duitsers hun plannen een tijdje moesten uitstellen, was er één van 9 Noorse verzetsstrijders, waaronder de zo’n twee maanden geleden gestorven Joachim Ronneberg. Hun aanslag op de Vemorkfabriek in het Noorse Rjukan bleek uiteindelijk doorslaggevend na eerdere mislukte pogingen. De Duitsers verplaatsten hun productie naar hun thuisland, waarna hun veerboot tot zinken werd gebracht en ze hun atoomplannen wat mochten opbergen. Maar hoe kennen we de geviseerde stof die als formule D?O heeft beter? De algemeen gekende naam dus, niet gewoon wat u leest in de formule.

We blijven nog wat hangen in de wetenschappelijke sfeer. In 1745 vulde een Nederlandse natuurkundige een glazen fles deels met water, deed er een kurk op en stak daar een geleidende draad doorheen. Die verbond hij dan met een machine die statische elektriciteit opwekte. De fles toonde aan dat elektriciteit kon worden opgeslagen en vervolgens afgegeven aan elk geaard voorwerp. De fysicus, Pieter van Musschenbroeck, testte dit zelf en kreeg daar zo’n schok van dat hij zwoer het nooit nog te zullen proberen. Toch was de fles een sensatie en werd ze de belangrijkste ontwikkeling in het begrip en gebruik van elektriciteit in de 18de eeuw. Hoe kennen we deze voorloper van de moderne condensator, genoemd naar de universiteitsstad waar de uitvinder ervan woonde?

De vroegste methode om afstanden te meten, bestond erin dat men liep en telde hoe vaak de voeten de grond raakten. 1000 stappen van de rechtervoet was bijvoorbeeld een mijl (van het Latijnse woord voor duizend). Maar echt handig was dat allemaal niet. Daarom bedacht een Romeins architect en bouwkundige uit de 1e eeuw voor Christus een soort kruiwagen die een kiezelsteen in een bakje liet vallen zodra één van de wielen een omwenteling had gemaakt. En zo verder… Het was niet de enige verdienste van de man. Zijn verhandeling over architectuur (De Architectura) is de enig volledig bewaard gebleven bron over klassieke architectuur en bevatte ook een deeltje over de verhoudingen in het menselijk lichaam, wat tot tekeningen als deze leidde. Wie was de man naar wie dergelijke tekeningen zijn genoemd?

Voor deze quizvraag zoeken we de naam voor een prijs die sinds 2003 jaarlijks door de koning van Noorwegen wordt toegekend aan een zeer verdienstelijk wiskundige. Hiermee probeerde men het ontbreken van een echte Nobelprijs in de wiskunde op te vullen. In 2019 won er voor het eerst een vrouw, Karen Uhlenbeck. Wat is de naam van deze prijs?

Wat is de verzamelnaam voor het viervlak, de kubus, de octaëder, de dodecaëder en de icosaëder? Tip: Deze naam is afgeleid van een Grieks filosoof uit de 5e - 4e eeuw voor Christus.

Wetenschap: Deze knappe man was een Duitse natuurkundige die vooral bekend werd door zijn ontdekking van radiogolven. Hij moest één of ander geniaal wezen zijn dat naast sanskriet en arabisch een voorliefde had voor de exacte wetenschap. Elektromagnetisme en Foto-elektrisch effect behoorden ook tot zijn domeinen van expertise. Zijn ontdekking van elektromagnetische golven vormde een directe bevestiging van Maxwells theorie. In 1890 werd hij hiervoor onderscheiden met de Rumford Medal van de Royal Society of London. Zoals zoveel wetenschappers uit die tijd zag ook hij geen praktische toepassing voor zijn ontdekking. Zo zei hij eens:

"Het is van geen enkel nut... Het is slechts een experiment dat bewijst dat Maestro Maxwell gelijk had. We hebben slechts deze mysterieuze elektromagnetische golven die we met het blote oog niet kunnen zien, maar ze zijn er wel." Toen een van zijn studenten hem vroeg: "Wat nu?" antwoordde hij: "Niets, denk ik." Dit veranderde in 1894, toen de jonge Italiaanse ingenieur Marconi met deze 'golven' ging experimenteren voor draadloze communicatie.

We zijn op zoek naar een oude maateenheid van massa. In het tegenwoordige spraakgebruik is het gelijk aan 100 gram, 1 hectogram of 0,1 kilogram. Voor de invoering van het metriek stelsel stond deze maateenheid meestal voor ca. 30 gram en was het 1/16 van een pond (ca. 480 gram) of 1/12 van een medicinaal pond (ca. 375 gram). Zelf was deze maateenheid onderverdeeld in acht drachmen. Welke maateenheid?

Natriumnitraat is het natriumzout van salpeterzuur. De zuivere stof komt voor als een zeer hygroscopisch kleurloos tot wit kristallijn poeder, dat zeer goed oplosbaar is in water.Het werd vroeger gebruikt als meststof en bij de productie van buskruit. Natriumnitraat is een voedingsadditief (een conserveermiddel) met als E-nummer E251. Wat is de volledig correcte brutoformule van natriumnitraat?

Wie het periodiek systeem kent heeft alvast een voordeel bij deze vraag. We zijn op zoek naar een aardalkalimetaal met atoomnummer 38. De naam van het element is afgeleid van een plaatsje in schotland waar het rijkelijk voorkomt. Het wordt voor een resem zaken gebruikt maar bekendst is het voor het gebruik in de pyrotechniek, zoals vuurwerk. Welk scheikundig element?

Aardgas voor voertuigen is momenteel de schoonste en goedkoopste fossiele brandstof. U betaalt immers geen inschrijvingstaks en geen verkeersbelasting op deze voertuigen. Deze samengeperste variant van het aardgas dat u kent voor huishoudelijk gebruik wordt geproduceerd door aardgas op het station te comprimeren tot 250 à 300 bar en onder druk te stockeren. Op die manier kunt u snel en efficiënt uw wagen voltanken.

Onder welke benaming vinden we dit gas aan het tankstation. We zoeken de Engelse 3 letterafkorting van dit aardgas onder druk ( en een tip… het is niet LPG)

Hoe noemt men de methode die gebruik maakt van elektriciteit om een voorwerp te bedekken met een laagje metaal. Door middel van deze methode kan bijvoorbeeld een ijzeren plaat worden voorzien van een laagje zink (elektrolytisch verzinken), nikkel (vernikkelen) of chroom (verchromen), dit om het meer corrosiebestendig te maken of mooier te laten glanzen.

Wat is de naam van dit elektrisch fenomeen dat een continue serie vonken laat omhoog rijzen? Een vonkbrug wordt gevormd tussen twee draden die bijna verticaal staan, maar met in de hoogte geleidelijk een steeds grotere afstand. De naam die we zoeken is ook een vorm van een lopende band die bedoeld is om stortgoederen omhoog te transporteren.

Wat is de eenheid voor lichtstroom? De naam die we zoeken was tevens ook de vroegere benaming van het restaurant Pont Levis gevestigd aan de ophaalbrug te Oudenaarde.